واریکوسل (به انگلیسی: Varicocele) اتساع و پیچ خوردگی غیرطبیعی شبکه وریدی (سیاهرگی) بالای بیضه‌ها است. شیوع آن زیر ۱۰ سال نادر است ولی در بالغین جوان ۱۵٪ و در مردان نابارور ۲۰ تا ۴۰٪ می‌باشد. در کسانی که با ناباروری ثانویه مراجعه می‌نمایند، یعنی قبلاً بچه‌دار شده‌اند شیوع آن به ۷۰٪ می‌رسد. ۹۰٪ موارد طرف چپ و در ۱۰% موارد دوطرفه است. واریکوسل می‌تواند باعث کاهش تولید اسپرم یا کاهش کیفیت اسپرم تولیدی شود، اما تمام انواع واریکوسل اثری روی اسپرم ندارند. علت این پدیده طولانی‌تر بودن ورید تخلیه‌کننده خون بیضه چپ به ورید کلیوی و همچنین زاویه عمودی‌تر آن نسبت به سمت راست می‌باشد.
یکی از علل شایع ناباروری در مردان واریکوسل است. واریکوسل نام اختلالی است که بر اثر اتساع و پیچ خوردگی وریدهایی بیضه ایجاد می‌شود. این اختلال باعث ایجاد آسیب‌های جدی در بیضه می‌شود، به نحوی که دیگر قادر به تولید منی سالم نخواهد بود. گرچه ایجاد آسیب در بیضه مبتلایان امری بدیهی است، اما چگونگی آغاز و پیشرفت این آسیب همچنان ناشناخته است. از آنجا که شناخت سازوکار ایجاد آسیب برای یافتن راه درمان یا پیشگیری از آن ضروری است، افزایش دمای بیضه و افزایش استرس اکسیداتیو از مهمترین عوامل پاتولوژی مهم در آسیب به بیضه در افراد مبتلا به واریکوسل هستند.
صرف نظر از سازوکارهای ایجاد کننده واریکوسل، درمان آن به طور عمده از طریق عمل جراحی و به میزان کمتر استفاده از روش های کمک باروری و مصرف دارو از جمله آنتی اکسیدانت ها میسر است. بهترین جراحی برای درمان واریکوسل، واریکوسلکتومی است؛ جراحی ظریف و کوچکی که طی آن عروق درگیر در بیماری مسدود می‌شوند. این جراحی کمترین ریسک و کمترین احتمال عود مجدد را دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در بیمارانی که با این روش درمان شده‌اند، خصوصیات اسپرم و مایع منی بهبود موثری داشته‌است و بخش قابل توجهی از درمان شدگان امکان باروری طبیعی را یافته‌اند. گرچه واریکوسلکتومی بهترین راه درمان واریکوسل به نظر می‌رسد، با توجه به شدت بیماری و وضعیت بیمار، درمان‌های کمک باروری و مصرف دارو‌ها همچنان از درمان‌های کاربردی در این بیماران محسوب می‌شوند.
بیماری واریکوسل باعث بزرگ شدن رگ‌های درون کیسه بیضه می‌شود؛ واریکوسل مشابه بیماری ورید واریسی است که در پا رخ می‌دهد، واریکوسل یکی از معمول‌ترین دلایل کاهش اسپرم و کاهش کیفیت اسپرم است که می‌تواند باعث ناباروری مردان شود، با این حال همه انواع آن بر روی تولید اسپرم تاثیری ندارند. واریکوسل می‌تواند باعث کوچک شدن بیضه‌ها شود؛ اکثر انواع واریکوسل در گذر زمان رشد می‌کنند، خوشبختانه بیشتر انواع واریکوسل را می‌توان مشخص کرد و خیلی از آنها نیاز به درمان خاصی ندارند، البته زمانی که واریکوسل باعث ناراحتی شما شود، معمولا نیاز به جراحی برای درمان و بهبود آن وجود دارد.
*علایم
این بیماری می‌تواند هیچ علامتی نداشته باشد، یا چندین علامت از خود بروز دهد از جمله درد می‌تواند بصورت تیز و قابل تشخیص باشد یا بصورت مبهم باشد.
-درد می‌تواند با ایستادن یا فعالیت‌های ورزشی بیشتر شود
-درد در طول روز بیشتر می‌شود.
-درد در هنگام دراز کشیدن به پشت کمتر می‌شود.
معمولا واریکوسل در هنگام ناباروری یا معاینات دوره‌ای تشخیص داده می‌شود. در هنگامی که بیمار در اسکروتوم خود متوجه توده یا تورم یا تفاوت سایز در بیضه‌ها شود می‌توان به این بیماری شک کرد. بیماری واریکوسل اغلب نشانه و علامتی ندارد، اما اگر علامتی ظاهر شود، این علایم می‌توانند شامل رگ‌های بزرگ شده و پیچ خورده در کیسه بیضه، ورم‌ها و برآمدگی‌های درون کیسه بیضه که البته دردناک نیستند، درد در ناحیه کیسه بیضه ممکن است با نشستن، پاشدن و سایر کشش‌های فیزیکی افزایش یافته، در روز شدید‌تر شود و زمانی که به پشت دراز می‌کشید، بهتر شود.
